Σφοδρή χαλαζόπτωση στην Αττική 04/10/2019: Ατμοσφαιρική ανάλυση και ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις για τους χαλαζόκοκκους

Πηγή φωτογραφιών: αριστερά: meteoclub.gr, πάνω δεξιά: weather.uwyo.edu, κάτω δεξιά: emy.gr

Σφοδρή χαλαζόπτωση έπληξε την Αττική χθες, Παρασκευή 4 Οκτωβρίου 2019.

Σε περιοχές όπως το Μαρκόπουλο Ωρωπού και ο Αυλώνας καταγράφηκαν εξαιρετικά σπάνια (για τα ελληνικά δεδομένα) μεγέθη, με τη διάμετρο των χαλαζόκοκκων να ξεπερνά τα 10 εκ. Να υπενθυμίσουμε σε αυτό το σημείο, ότι στην πρόγνωσή μας για την Παρασκευή είχε αναφερθεί η πιθανότητα χαλαζόπτωσης, ενώ είχε τονιστεί πως η κατάσταση για τον Νομό διαμορφώνεται ιδιαίτερα επικίνδυνη. Αν και το φαινόμενο στις περισσότερες περιοχές δεν είχε μεγάλη διάρκεια, ο κίνδυνος διατηρήθηκε, αφού τέτοιου μεγέθους χαλαζόκοκκοι μπορούν να προκαλέσουν υλικές ζημιές σε επιφάνειες και καλλιέργειες, αλλά και σοβαρούς τραυματισμούς σε άτομα που βρίσκονται σε εξωτερικούς χώρους χωρίς κάλυψη.

Από αριστερά: Εικόνες 1,2: Μαρκόπουλο Ωρωπού. Εικόνα 3: Αυλώνας Αττικής

Τα βασικά χαρακτηριστικά της ατμόσφαιρας πάνω από την Αττική που οδήγησαν στη σφοδρή χαλαζόπτωση μπορούν να εντοπιστούν στο διάγραμμα skew-t που προέκυψε από την ραδιοβόληση στην περιοχή του Ελληνικού το μεσημέρι της Παρασκευής. Λαμβάνοντας υπ' όψιν και το νοτιοδυτικό ρεύμα που επικρατούσε κατά τη διάρκεια της ραδιοβόλησης σε όλα τα κρίσιμα τροποσφαιρικά στρώματα, οι μετρήσεις θα πρέπει να είναι αντιπροσωπευτικές για το Βόρειο τμήμα του Νομού.

Ραδιοβόληση 04/10/2019 12:00 UTC

Αρχικά, θα πρέπει να αναφερθεί πως κατά τις μεσημβρινές ώρες υπήρξε διέλευση ψυχρού μετώπου πάνω από την Αττική. Σε συνδυασμό με την ιδιαίτερα έντονη ατμοσφαιρική αστάθεια, η οποία μαρτυράται και από τις υψηλές τιμές του δείκτη CAPE (εμβαδόν μεταξύ καμπύλης θερμοκρασίας και υγρής αδιαβατικής καμπύλης στο παραπάνω διάγραμμα, χρωματισμένο με κόκκινο για ευκολία) οι οποίες υπολογίστηκε ότι ξεπέρασαν τα 2000 J/kg, γύρω από το ψυχρό μέτωπο δημιουργήθηκαν καταιγιδοφόρα νέφη με πολύ υψηλές κορυφές. 

Επιπροσθέτως, στις στάθμες μεταξύ 500 - 600 hPa η σχετική υγρασία άγγιξε το 100% (ταύτιση καμπυλών θερμοκρασίας και σημείου δρόσου στο παραπάνω διάγραμμα), με αποτέλεσμα η ατμόσφαιρα να καταστεί κορεσμένη. Τα ισχυρά ανοδικά ρεύματα (υπολογίζεται πως για χαλαζόκοκκους μεγέθους κοντά στα 4 εκατοστά απαιτούνται ανοδικά ρεύματα με ταχύτητα σχεδόν 100 χλμ/ώρα προκειμένου οι πρώτοι να διατηρηθούν εντός του νέφους) οδήγησαν τα σταγονίδια της βροχής σε ψυχρό και ξηρό περιβάλλον, μιας και η θερμοκρασία βρισκόταν υπό των 0°C ήδη πάνω από τα 650 hPa και η σχετική υγρασία μειώνονταν δραματικά μεταξύ των στάθμεων των 400 και 450 hPa (πτώση σημείου δρόσου στο παραπάνω διάγραμμα). Έτσι, σχηματίστηκαν χαλαζόκοκκοι, οι οποίοι αναπτύχθηκαν σημαντικά σε μέγεθος λόγω της πολύωρης παραμονής τους στα προαναφερθέντα κρίσιμα στρώματα.

Όπως έχει καταγραφεί και από το ραντάρ της ΕΜΥ, η χαλαζόπτωση (τιμές ανακλαστικότητας >60 dBZ, πορτοκαλί χρώμα) προήλθε από δύο διαφορετικά κύτταρα που με διαφορά περίπου 45 λεπτών επηρέασαν τη Βόρεια Αττική και τμήματα του λεκανοπεδίου.

Παρατηρώντας κανείς με προσοχή τους χαλαζόκοκκους που έπεσαν το μεσημέρι της Παρασκευής, μπορεί να συμπεράνει κάποια βασικά χαρακτηριστικά για τον τρόπο της δημιουργίας τους. Στις παρακάτω φωτογραφίες, οι οποίες ελήφθησαν στα Βόρεια Προάστια (Χαλάνδρι) οι χαλαζόκοκκοι έχουν μέγεθος περίπου 3-4 εκατοστά. Στην πρώτη λήψη (αριστερά, πατήστε για μεγέθυνση), μπορεί κανείς να δει πως ο πρώτος (επάνω) χαλαζόκοκκος διαφέρει ως προς τη μορφή από τον αμέσως επόμενο. 

Χαλάνδρι

Πιο συγκεκριμένα, είναι ευδιάκριτο πως ο πρώτος χαλαζόκοκκος έχει προκύψει από τη συνένωση άλλων, μικρότερων, σε ένα συσσωμάτωμα. Αυτό συνέβη γιατί οι μικρότεροι χαλαζόκοκκοι, καθώς μεγαλώνουν, εκπέμπουν λανθάνουσα θερμότητα, η οποία διατηρεί το περίβλημά τους σε υγρή κατάσταση, με τη θερμοκρασία, ωστόσο, πολύ κοντά στους 0°C, οπότε και το εξωτερικό στρώμα τους καθίσταται κολλώδες. Κατ' αυτόν τον τρόπο, και με τους ισχυρούς ανέμους να πνέουν εντός του καταιγιδοφόρου νέφους από διάφορες διευθύνσεις (στον χώρο), πολλοί μικροί χαλαζόκοκκοι συνενώνονται μεταξύ τους και δημιουργούν έναν μεγαλύτερο, ενιαίο.

Ο δεύτερος χαλαζόκοκκος, ωστόσο, περιέχει έναν μικρό χαλαζόκοκκο στο κέντρο και διαφανείς και ημιδαφανείς στρώσεις πάγου γύρω από αυτόν, είτε με τη μορφή ομόκεντρων δαχτυλιδιών είτε σε ακανόνιστο σχήμα. Οι επιπρόσθετες στρώσεις πάγου έχουν προκύψει από τη σύγκρουση του αρχικού χαλαζόκοκκου με σταγονίδια βροχής, τα οποία παγώνουν πάνω στην επιφάνεια του πρώτου, εντός του νέφους σε ιδιαίτερα ψυχρές συνθήκες. Όταν αυτή η διαδικασία συμβαίνει ακαριαία, τότε ο πάγος που προκύπτει είναι ημιδιαφανής, αφού οι φυσαλίδες αέρα παγιδεύονται σε αυτόν. Αντιθέτως, όταν αυτή η διαδικασία συμβαίνει με πιο αργό ρυθμό, τότε ο αέρας διαφεύγει και ο πάγος που προκύπτει είναι διαφανής.

Επιμέλεια: Γιάννης Δραβίλας