Τι είναι το medicane που θα επηρεάσει τη χώρα μας και σε τι διαφέρει από τα υπόλοιπα βαρομετρικά χαμηλά (16/09/2020)

Το medicane (μεσογειακός τυφώνας) που επηρέασε τη χώρα μας τον Σεπτέμβριο του 2018, προκαλώντας εκτεταμένες καταστροφές.

Με αφορμή τα προγνωστικά σενάρια που υποστηρίζουν τη δημιουργία ενός κυκλώνα με τροπικά χαρακτηριστικά στον Κόλπο της Σύρτης στα Βόρεια της Λιβύης, ο οποίος θα κινηθεί τις επόμενες ημέρες προς τη χώρα μας και τον σάλο που έχει προκαλέσει αυτό στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, γράφεται το παρόν άρθρο που σκοπό έχει να παρουσιάσει την αντικειμενική πλευρά του γεγονότος.

Τα medicanes (Mediterranean+hurricane) ή στα ελληνικά μεσογειακοί τυφώνες είναι συστήματα χαμηλής πίεσης που απαντώνται σπάνια στη Μεσόγειο και συνδυάζουν χαρακτηριστικά, τόσο των τροπικών, όσο και τον εξωτροπικών κυκλώνων.

Πιο αναλυτικά, κάθε χρόνο παρατηρείται στην περιοχή της Μεσογείου η δημιουργία δεκάδων βαρομετρικών χαμηλών, τα οποία ως επί το πλείστον έχουν εξωτροπικά χαρακτηριστικά. Οι άνεμοι στην περιφέρεια των συστημάτων αυτών κινούνται κυκλωνικά, αντίθετα δηλαδή από την φορά των δεικτών του ρολογιού, με αποτέλεσμα να συγκλίνουν προς το κέντρο του συστήματος και να προκαλούν ανοδικές κινήσεις. Με την παρουσία πλήθους ακόμη παραγόντων, όπως η παρουσία υγρασίας, σχηματίζεται η νέφωση και κατά συνέπεια ο υετός που παρατηρούμε στο έδαφος. Επίσης, συνήθως γύρω από αυτά τα συστήματα εκτείνονται μέτωπα τα οποία χωρίζουν δύο αέριες μάζες διαφορετικών χαρακτηριστικών και προκαλούν απότομες μεταβολές του καιρού. Τα προαναφερθέντα βαρομετρικά συστήματα αντλούν την ενέργεια που απαιτείται για τον σχηματισμό τους από την οριζόντια θερμοβαθμίδα, τις διαφορές, δηλαδή, της θερμοκρασίας στις διάφορες περιοχές της ίδιας ατμοσφαιρικής στάθμης και δημιουργούνται σε περιοχές με υψηλές τιμές κατακόρυφου διατμητικού ανέμου. Ονομάζονται υφέσεις ψυχρού πυρήνα και το διάνυσμα του θερμικού ανέμου στη νοτιοανατολική πλευρά της ύφεσης μεταξύ των μεσαίων και κατώτερων στρωμάτων της τροπόσφαιρας έχει νοτιοδυτική διεύθυνση, αφού οι θερμότερες αέριες μάζες βρίσκονται δεξιά του διανύσματος, δηλαδή εκτός του κέντρου χαμηλής πίεσης. 

Εντούτοις, μια συντριπτική μειονότητα των βαρομετρικών χαμηλών που σχηματίζονται κάθε χρόνο στη Μεσόγειο (κατά μέσο όρο 0 έως 3 από αυτά) φέρει, εκτός των άλλων και τροπικά χαρακτηριστικά. Αυτό σημαίνει ότι τα συστήματα αυτά αντλούν την ενέργεια που απαιτείται για τον σχηματισμό τους από την έκλυση λανθάνουσας θερμότητας συμπύκνωσης, όταν ο θερμός και υγρός αέρας εκτελεί ανοδικές κινήσεις και έμμεσα από τα θερμά νερά των θαλασσών. Αυτός είναι και ο λόγος που γύρω από το κέντρο (το "μάτι") αυτών των βαρομετρικών χαμηλών παρατηρούνται καταιγίδες. Ως συνέπεια, τέτοιες υφέσεις ονομάζονται "υφέσεις θερμού πυρήνα". Ένας εύκολος τρόπος να διακρίνουμε τις υφέσεις θερμού πυρήνα από τις υφέσεις ψυχρού πυρήνα, είναι μέσω του διανύσματος του θερμικού ανέμου μεταξύ των μεσαίων και κατώτερων στρωμάτων της τροπόσφαιρας, το οποίο στην νοτιοανατολική πλευρά του χαμηλού θα πρέπει να έχει βορειοανατολική διεύθυνση, καθώς οι θερμές αέριες μάζες θα πρέπει βρίσκονται στη δεξιά πλευρά του διανύσματος (με βάση τη φορά του). Στα τροπικά χαρακτηριστικά της ύφεσης συμπεριλαμβάνεται, επίσης, η απουσία μετώπων που εκτείνονται γύρω από το κέντρο του συστήματος, καθώς και οι μικρές τιμές κατακόρυφου διατμητικού ανέμου. Αν και δεν υπάρχει σαφής ορισμός για τα medicanes, όταν για κάποιο σύστημα με κέντρο χαμηλής πίεσης πληρούνται οι παραπάνω προϋποθέσεις, καθώς και μερικές ακόμη όσον αφορά την ταχύτητα του ανέμου, συνήθως λέμε ότι πρόκειται για medicane.

Skew-t από το προγνωστικό μοντέλο ICON στο νοτιοανατολικό τμήμα του κυκλώνα που θα προσεγγίσει τις επόμενες ημέρες τη χώρα μας. Ο θερμικός άνεμος στο μεγαλύτερο μέρος της τροπόσφαιρας πνέει βορειοανατολικός, όπως διακρίνουμε στον οδογράφο πάνω δεξιά.

Αν και ο ορισμός ενός medicane δεν είναι ξεκάθαρος, μερικοί από τους πιο γνωστούς είναι οι εξής:

• Γερμανική Μετεωρολογική Υπηρεσία: Ένα σύστημα χαμηλής πίεσης που σχηματίζεται στη Μεσόγειο Θάλασσα, τόσο με τροπικά, όσο και με εξωτροπικά χαρακτηριστικά, θερμό κέντρο και ανέμους που συνήθως φτάνουν επίπεδα τροπικής καταιγίδας (63-118 χλμ/ώρα) και σπανίως επίπεδα τυφώνα (≥119 χλμ/ώρα).
• Βρετανική Μετεωρολογική Υπηρεσία: Ένα βαθύ σύστημα χαμηλής πίεσης που σχηματίζεται στη Μεσόγειο Θάλασσα, που αποκτά τροπικά χαρακτηριστικά και μερικές φορές έχει την όψη ενός τυφώνα (σ.σ. στη δορυφορική εικόνα).
• Εθνική (Ελληνική) Μετεωρολογική Υπηρεσία: Τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται για την αναγνώριση των medicanes αφορούν την οργανωμένη δομή, το μέγεθος και τη διάρκεια των συστημάτων, χρησιμοποιώντας εικόνες του δορυφόρου Meteosat στο υπέρυθρο φάσμα. Θα πρέπει να έχουν συνεχή νεφοκάλυψη και συμμετρικό σχήμα γύρω από ένα ευδιάκριτο κωκλωνικό μάτι.
• A long-term climatology of medicanes (εργασία των Leone Cavicchia, Hans von Storch και Silvio Gualdi): Ως medicane αναγνωρίζεται το σύστημα όταν παρουσιάζει κάθετη συμμετρία και θερμό πυρήνα για περισσότερο από το 10% της τροχιάς του ή τουλάχιστον 6 ώρες, η μέση ταχύτητα του ανέμου σε ακτίνα 50 χλμ από το κέντρο του συστήματος υπερβαίνει τα 18 μ./δευτερόλεπτο για περισσότερο από το 10% της τροχιάς του ή τουλάχιστον 6 ώρες, η μέση ταχύτητα του ανέμου στα 850 hPa σε ακτίνα 50 χλμ από το κέντρο του συστήματος είναι μεγαλύτερη από εκείνη στα 300 hPa και η μέγιστη ταχύτητα του ανέμου σε ακτίνα 50 χλμ από το κέντρο του συστήματος υπερβαίνει τα 29 μ./δευτερόλεπτο για περισσότερες από 4 ώρες.
• AccuWather: Ένα medicane είναι περισσότερο σαν ένα τροπικό κυκλωνικό σύστημα. Σχηματίζεται όταν ένα μη τροπικό σύστημα αντλεί ενέργεια από τα θερμά νερά της Μεσογείου. Το σύστημα σε αυτήν την περίπτωση ενισχύεται και αποκτά τροπικά χαρακτηριστικά.

Η τελευταία περίπτωση που ένα medicane επηρέασε την Ελλάδα ήταν στα τέλη του Σεπτεμβρίου του 2018, όταν ο κυκλώνας «Ζορμπάς» κινήθηκε προς τη χώρα μας προκαλώντας εκτεταμένες καταστροφές στο πέρασμά του.

Σήμερα, Τετάρτη 17 Σεπτεμβρίου 2020, μία ύφεση έχει ήδη δημιουργηθεί στον Κόλπο της Σύρτης και αναμένεται μέχρι το τέλος της εβδομάδας να κινηθεί βορειοανατολικότερα προς τη χώρα μας.

Η θερμοκρασία στα 850 hPa το ξημέρωμα της Παρασκευής σύμφωνα με το προγνωστικό μοντέλο ICON (EU nested grib). Με κόκκινες αποχρώσεις μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας διακρίνεται ο θερμός πυρήνας της ύφεσης.

Κατακόρυφη τομή της τροπόσφαιρας σε γεωγραφικό πλάτος 37,00 Β. Η υψηλότερη θερμοκρασία σε κάθε στάθμη μέσα στη σκιασμένη περιοχή σε σχέση με τις γύρω περιοχές αποτυπώνει τον θερμό πυρήνα της ύφεσης.

Κατακόρυφη τομή της τροπόσφαιρας σε γεωγραφικό μήκος 21,00 Α. Η υψηλότερη θερμοκρασία σε κάθε στάθμη μέσα στη σκιασμένη περιοχή σε σχέση με τις γύρω περιοχές αποτυπώνει τον θερμό πυρήνα της ύφεσης.

Tα τελευταία προγνωστικά δεδομένα προσδίδουν στο σύστημα αυτό τροπικά χαρακτηριστικά, όπως η ύπαρξη θερμού πυρήνα και η πλήρης απουσία μετώπων. Σε συνδυασμό με τη βάθυνση του συστήματος που προβλέπεται, καθώς και τους ανέμους στην περιφέρειά του, η σταθερή ένταση των οποίων σύμφωνα με μερικά προγνωστικά δεδομένα φαίνεται να αγγίζει τα 80 χλμ/ώρα, ενώ με άλλα ακόμα και τα 120 χλμ/ώρα, μπορούμε με σχετική βεβαιότητα να πούμε ότι ο κυκλώνας θα εξελιχθεί σε medicane. Σε τι βαθμό αυτό θα επηρεάσει τη χώρα μας δεν το γνωρίζουμε ακόμη, ωστόσο όποια περιοχή ενδεχομένως βρεθεί στο πέρασμά του θα δεχθεί μεγάλα ύψη βροχής, σε συνδυασμό με πολύ ισχυρούς ανέμους και πιθανή άνοδο της στάθμης της θάλασσας λόγω πτώσης της βαρομετρικής πίεσης.

Επιμέλεια: Γιάννης Δραβίλας

Γίνετε μέλος της καιρικής ομάδας μας στο Facebook με κλικ εδώ

Κάντε like στην καιρική σελίδα μας στο Facebook με κλικ εδώ